Hoe maakt mijn expat kind de juiste studiekeuze met een buitenlands diploma? (deel 1)

Over de ervaringen met het onderwijs en studiekeuze van Nederlandse expat gezinnen in het buitenland

Via de geweldige Facebook groep Wereldvrouwen (ruim 20.000 leden) heb ik veel reacties ontvangen op mijn oproep om ervaringen te delen. Ik ben namelijk heel benieuwd naar de route die Nederlandse expat kinderen afleggen als het gaat om een passende studiekeuze maken vanuit het buitenland. 

Dit eerste deel gaat over de verschillen tussen het Nederlandse onderwijssysteem en de internationale scholen in het buitenland. Dit vind ik interessant omdat het wat zegt over de voorbereidingen naar het vervolgonderwijs. Alle informatie is verkregen op basis van de ervaringen die bovengenoemde groep met mij heeft gedeeld. Tevens heb ik mijn eigen kennis en (buitenland)ervaringen erin verwerkt. 

Als studiekeuzebegeleider en ´wereldvrouw´ is mijn persoonlijke interesse groot

Mijn interesse in dit onderwerp is er niet voor niets. Uiteraard vanwege mijn werk als online studiekeuzebegeleider. Maar ook omdat ik met mijn gezin in het buitenland heb gewoond. Toen wij vertrokken als expats, waren mijn kinderen nog klein (bijna 3 en 4). Wij hoefden ons niet bezig te houden met het vervolgonderwijs. In Baskenland was onze keuze voor een Internationale school snel gemaakt. Want op de lokale scholen wordt voor 80% Euskera (Baskisch) gesproken.

Mijn eigen ervaringen maken mij nieuwsgierig naar andere Nederlandse gezinnen die in het buitenland wonen of hebben gewoond. Van daaruit wil ik anderen graag op weg helpen en informeren.

Nederlandse expat gezinnen in het buitenland

Nederlanders zitten werkelijk overal. Sommige gezinnen hebben in meerdere landen gewoond of verhuizen nog steeds om de 3 à 4 jaar vanwege het werk. De reacties op mijn oproep kwamen uit veel landen in Europa: Spanje, Cyprus, Israël, Zwitserland, Portugal, Griekenland, UK en Italië. Ik kreeg berichten van net over de grens uit België, Luxemburg en Duitsland. Maar ook van overzees uit Vietnam, Thailand, Japan, Amerika, Dubai, Indonesië, Brazilië, Singapore, Zuid Afrika, Australië, Canada en China. Ik krijg spontaan weer zin om een ticket rond de wereld te boeken.

Ik heb verhalen gelezen over gezinnen waarvan de kinderen nog nooit in Nederland naar school zijn geweest, maar ook dat de kinderen wel hier hun schoolcarrière zijn gestart. In het eerste geval zijn ze dus niet bekend met het Nederlandse onderwijssysteem. Misschien maar goed ook, want gezien de verschillen kan de overgang van hier naar het buitenland toe best pittig zijn. 

Voor welk onderwijs ouders in het buitenland kiezen, hangt af van waar ze wonen. Soms valt er niet veel te kiezen, de taal heeft invloed op de keuze en de kosten van het onderwijs spelen mee. Een lokale school is aanzienlijk goedkoper (of gratis) dan een internationale school. Daartussen zit ook nog de keuze voor een particuliere school. Deze is dan weer goedkoper dan de internationale scholen.

Veel Nederlandse scholieren in het buitenland sluiten hun middelbare schoolcarrière af met een IB-diploma. Dit staat in Nederland gelijk aan het vwo-diploma. Hier lees je meer informatie over studeren in Nederland met een buitenlands diploma.

Wat zijn de verschillen tussen het Nederlandse onderwijs en de internationale scholen in het buitenland?

Zoveel landen, zoveel verschillen! Je hebt sowieso altijd te maken met de cultuurverschillen. In Nederland kun je, naast het regulier onderwijs kiezen voor particulier of internationaal onderwijs, net als in het buitenland. Tussen deze typen onderwijs bestaan ook weer verschillen. Ik beschrijf nu alleen de meest opvallende verschillen tussen de internationale scholen in het buitenland en het reguliere Nederlandse onderwijssysteem. De Nederlandse gezinnen over de grens kiezen namelijk grotendeels voor een internationale school en de verschillen zijn best groot. We hebben het hier nog niet over de vervolgstudie, maar over de voorbereiding daarop tot de leeftijd van ongeveer 18 jaar.

Basisonderwijs en voortgezet onderwijs, alles in 1 én de schoolbus

Het begint al met het grote verschil dat in Nederland het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs fysiek apart van elkaar zijn. Het systeem van basisschool en middelbare school is typisch Nederlands. De overgang van groep 8 naar de eerste brugklas is groot. In het buitenland zie je vaak dat de gehele verplichte schoolcarrière op hetzelfde instituut wordt doorgebracht. Het systeem verandert niet ineens drastisch bij de overgang naar de bovenbouw. 

De internationale scholen liggen vaak wat afgelegen en veiligheid staat hoog in het vaandel. Dat uit zich in sommige gevallen door muren, hekken en camera´s. Schoolbussen worden ingezet om de scholieren veilig naar en van school te brengen. Iedereen in de onderbouw (basisschool) en bovenbouw (voortgezet onderwijs) is dan ook gelijktijdig klaar en dat is praktisch in verband met de schoolbussen. 

In Nederland hebben ze op de middelbare scholen verschillende schooltijden. Soms valt er een vak uit en zijn ze om 12:00 uur al uit. Dat kan ook pas om 16:00 uur zijn, maar dat gebeurt zeker niet dagelijks. Hier zitten we niet vast aan bepaald vervoer. De meesten gaan lopend of op de fiets naar school. 

Het niveauverschil in het middelbaar onderwijs is typisch Nederlands

Binnen het voortgezet onderwijs biedt Nederland verschillende niveaus aan, te weten vmbo (vroeger mavo), havo en vwo. De scholieren (en hun ouders) maken de keuze op basis van cito-toetsen, het advies van de leerkrachten en eigen wensen en ervaringen. Het mooie is dat je kind dus aan de slag kan op het eigen niveau.

Op de internationale school is dat onderscheid er niet op die manier. Van iedere scholier wordt verwacht aan het eind van de rit eenzelfde soort diploma te halen. Dat zou kunnen betekenen dat sommigen ´op de tenen moeten lopen´. Wel heb ik begrepen dat er op veel scholen per vak voor een verschillend niveau kan worden gekozen. Dat biedt een mooie kans om je talenten verder te ontwikkelen voor die specifieke vakken waar je goed in bent. Scholieren worden uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen.

In het buitenland worden niet overal landelijke eindexamens afgenomen zoals wij dat hier kennen. Met ook het verschil in niveau kan dat in het nadeel werken als je wilt studeren in een ander land. Het niveau van het diploma is dan namelijk lastig te bepalen voor de opleidingsinstituten elders.

Het is na de internationale school heel gebruikelijk om naar een universiteit te gaan voor een vervolgstudie. Gezien de voorbereidingen en het behaalde niveau sluit dat heel goed aan. In Nederland maken we onderscheid in mbo, hbo (bachelor) en wo (master). Oftewel het middelbare beroepsonderwijs, hogere beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs.

Parttime versus fulltime naar school

Aan die lange schooldagen van mijn kinderen kon ik maar moeilijk wennen. Zo jong en dan zulke lange dagen en nog huiswerk mee krijgen ook. Ze hadden het er goed naar hun zin. Er was alleen weinig tijd voor de dingen die ik als moeder ook belangrijk vind.

Eenmaal in Nederland is school nu meer een feestje voor mijn kinderen. Kortere schooldagen en daarna gezellig met vriendjes spelen. O ja, en zelf vinden ze het ook leuker dat ze nu hun eigen kleding mogen kiezen, geen uniform meer.

De internationale scholen in Nederland houden zich over het algemeen ook aan de reguliere schooltijden. Net als in de nabijgelegen buurlanden. Maar elders zijn die dagen aanzienlijk langer en zijn de schooltijden gelijk aan een fulltime werkweek. In veel landen is het niet gebruikelijk om in deeltijd te werken. Scholen spelen daar dus goed op in door een uitgebreid programma aan te bieden. 

De druk op de internationale scholen ligt hoger, de resultaten lijken beter

Een aantal dingen vond ik heel mooi aan de internationale school van mijn kinderen. De warme lunch uit eigen keuken. De diversiteit aan vakken en voor ieder vak een andere leerkracht (expert). Het uniform was wat oubollig, maar het idee dat er geen onderscheid wordt gemaakt, spreekt mij aan. Ik vond het geweldig om te zien hoe de directrice van 1 meter 55 met haar 80 jaar de hele onderbouw in het gareel kreeg. Haar manier was soms een beetje over de top, maar het had wel wat. Inmiddels is haar pensioen uitbundig gevierd.

De discipline en het respect, daar kunnen we in Nederland wat van leren. De leerkrachten op de internationale scholen lijken meer tijd te hebben voor persoonlijke aandacht. Er is meer controle op de deelname van de scholieren. Bijvoorbeeld of het huiswerk wel is gemaakt. Zodra resultaten lager uitvallen zit de docent er bovenop en wordt de scholier begeleidt.

De druk en het niveau op de internationale scholen liggen duidelijk hoger. Veel vakken, hoge verwachtingen, bijles, huiswerk, vaak activiteiten in het weekend. In Nederland krijgen de scholieren gemiddeld pas huiswerk mee vanaf groep 5 (8 jaar). De hoeveelheid stelt nog niets voor op die leeftijd. Er is ook best tijd voor een beetje huiswerk, want de school is vroeg uit. Mijn kinderen kregen in Spanje al huiswerk mee toen ze 4 jaar waren. Niet erg en het is te overzien, maar als je pas om half zes thuis bent dan is het wel even plannen.

Meerdere wereldvrouwen noemden de ´zesjes-cultuur´ in Nederland. Weer zo typisch iets van hier. Het is juist zo mooi dat de scholieren op de internationale school elkaar stimuleren om hogere cijfers te halen. Het goed doen op school en meekunnen met de rest geeft een kind meer zelfvertrouwen én het verbetert je kansen aanzienlijk.

In Nederland wordt de hulp van ouders ingezet op de scholen

Een ander punt is de ouderparticipatie. Daar wordt weinig gebruik van gemaakt op de internationale scholen. Ik heb mijn hulp destijds aangeboden, maar ik ben precies nul keer gevraagd. In dit half jaar hier ben ik al 5 keer ingezet. En omdat ik vanuit huis en volledig online werk, kan ik dat ook gemakkelijk combineren. In het buitenland werken de ouders fulltime en de scholen hebben voldoende leerkrachten. Wel vragen ze hulp als het om donaties gaat. Allemaal bovenop het al betaalde schoolgeld.

Buitenschoolse activiteiten 

De vakken Sport en muziek krijgen op sommige internationale scholen een hoge plek. Naar wat ik heb begrepen, komt dat vooral veel voor in de USA. Studenten kunnen vervolgens met een scholarship worden toegelaten op een universiteit. Op de meeste internationale scholen worden deze vakken tevens als naschoolse activiteiten aangeboden. Het aanbod varieert van diverse soorten sport tot deelname aan (liefdadigheids) projecten. Scholieren leren daardoor verschillende vaardigheden en competenties aan. Ze ontdekken hun talenten en waar hun interesse ligt. Mooie manier om de persoonlijke ontwikkeling te stimuleren. 

Meertaligheid is een geschenk

Eén van de mooiste cadeaus van onze buitenlandervaring vind ik de meertaligheid van mijn kinderen. Ze spreken nu drie talen: Nederlands, Spaans en Engels. Inmiddels ook in die volgorde. Het voordeel is dat hun vader Spaanstalig is. Toch denk ik dat als we dat uitstapje naar Spanje niet hadden gemaakt, mijn dochters de taal lang niet zo vloeiend zouden spreken. Gelukkig houd mijn man het consequent vol. Hij heeft namelijk ook gemerkt hoe snel het achteruit holt als je het niet meer dagelijks spreekt. 

Wat talen betreft richt Nederland zich in het onderwijs over het algemeen op de buurlanden. Op internationale scholen is het aanbod veel uitgebreider. Ik heb het vermoeden dat hier in Nederland steeds meer verandering in komt. Waar wij nu wonen, is een middelbare school die tweetalig onderwijs (NL en ENG) biedt met Spaans als extra vreemde taal. Daar gaat mijn voorkeur nu natuurlijk stiekem al naar uit. Maar die keuze moeten mijn meiden tegen die tijd uiteraard zelf maken.

Wil je meer lezen over de ervaringen van Nederlandse gezinnen in het buitenland? De komende twee weken volgen de 2 andere delen.

Deel 2 gaat over de begeleiding van de internationale scholen ten aanzien van de vervolgstudie. Wat ouders zelf ondernemen met hun kinderen en welke obstakels gezinnen kunnen tegenkomen. 

In deel 3 ontdek je de redenen van deze wereldkinderen om in Nederland te studeren of juist in een ander land. Hoe het is als je kind zover weg woont en waar deze wereldkinderen zoal naartoe gaan.